قدس آنلاین- مهناز خجسته نیا:میدانی که به دلیل نزدیکی به بارگاه منور رضوی، قرار گرفتن در مرکز کلانشهر مشهد، نقطه تلاقی ۶ راه اصلی و کانون تجمع‌های مردمی حایز اهمیت است.
از سال ۱۳۸۳ طرح جدیدی برای بازسازی این هویت فرهنگی، کلید خورد که گرچه مدیران این پروژه تمام توان خود را پای کار آوردند و معماری ایرانی اسلامی و هویت‌بخشی به این میدان را در دستور کار قرار دادند، ولی نتایج حاکی است که این طرح هنوز نتوانسته، جلب نظر کند.
طی ۱۲ سالی که اجرای طرح میدان شهدا طول کشیده آنچه بیشتر از تحقق اهداف طرح، جلوه پیدا کرده، حسرت خاطراتی است که گویا به این زودی‌ها هم قابل جبران نیست.
هر چند بارها انتقاد از این طرح به شکل‌های مختلفی مطرح شده و هر از گاهی هم مسایلی مانند بحث تملک پلاک‌های واقع در محدوده و یا نادیده گرفته شدن هویت این مکان جنجالی شده است.
باید پذیرفت که جایگزین شدن طرح جدید میدان شهدا خیلی کار آسانی نیست، ولی نمی‌توان از نقاط ضعف طرحی با این وسعت هم چشم پوشید.
چشم انتظاری ۱۲ ساله
مردم معتقدند پس از گذشت ۱۲ سال، میدان شهدا فقط به کارگاهی بزرگ تبدیل شده که بهانه آن طرحی جدید برای برطرف کردن شلوغی، ترافیک و نوسازی بافت فرسوده است.
طرحی که از نگاه مردم به پروژه‌ای بی‌خاصیت می‌ماند که به جای بهبود اوضاع، وضعیت میدان شهدا را بدتر هم کرده است.
شماری از منتقدان هم معتقدند که طرح میدان شهدا هیچ گونه سنخیتی با فضای فرهنگی مشهد ندارد و تنها به مکانی برای رشد مجتمع‌های تجاری و راکد مبدل شده که نه صرفه اقتصادی برای شهر دارند و نه نگاه فرهنگی در آن‌ها لحاظ شده است.
اظهارات مدیران
اما اظهارات مدیر اجرایی طرح میدان شهدا هم شنیدنی است. او پنجمین مدیر اجرایی طرح میدان شهدا در طول ۱۲ سال گذشته است.
وحید برجسته نژاد در گفت‌وگو با گزارشگر ما از طرح میدان شهدا به عنوان یک «پلازای شهری» مهم یاد می‌کند و می‌گوید: طرح بزرگ میدان شهدا با وسعت ۳۵ هکتار حدود ۷۰ پروژه عمرانی را با کاربری‌های مختلف اداری- تجاری- فرهنگی- مذهبی- اقتصادی- تفریحی- اقامتی و خدماتی در خودش جای داده است و علاوه بر میدان شهدا به محور خیابان صاحب الزمان و منطقه هشت‌آباد هم نفوذ پیدا کرده است.
وی با بیان اینکه هدف اصلی اجرای این طرح، نوسازی و بازسازی فرسوده ترین نقطه شهر مشهد و در حقیقت گره گشایی ترافیک در این منطقه شهر است، می‌افزاید: در این پروژه هر آنچه جزو الزامات یک شهر است، به صورت فشرده جانمایی شده است.
وی از عرصه میدان شهدا هم به عنوان نگین این طرح یاد می‌کند و اظهار می‌دارد: اگر بپذیریم که میدان شهدا به عنوان دومین کانون تمرکز جمعیتی بعد از حرم مطهر است، بنابراین قبول خواهیم کرد که این نقطه باید الزامات یک پلازای شهری را هم داشته باشد.
برجسته‌نژاد برخلاف بسیاری از انتقادهای مطرح شده، مهم‌ترین ویژگی طرح میدان شهدا را احترام به عابر پیاده اعلام می‌کند و می‌گوید: در قالب این طرح یک فضای ۴۴ هزار متر مربعی در دو طبقه یعنی هر طبقه ۲۲ هزار متر مربع در اختیار مردم قرار گرفته تا مرکز تجمعی ایمن و راهبردی به جهت مرکزیت شهر و نزدیکی به حرم مطهر مهیا باشد.
مدیر اجرایی طرح میدان شهدا با بیان اینکه نقطه دیگری در مشهد نداریم که بتوانیم مردم را برای تجمع در آنجا دعوت کنیم، می‌افزاید: ورود ایمن از ۶ شریان اطراف میدان و طراحی ۲۸ پله برقی برای دسترسی سهل، گواه ادعای احترام به عابر پیاده است.
او با اشاره به قرار گرفتن نقطه تلاقی سه خط قطار شهری در طبقه منفی یک میدان شهدا اظهار می‌دارد: این حضور، تجمع و تراکم یکسری زیرساخت را می‌طلبد که بهترین گزینه برای تأمین این زیرساخت، طرح تبدیل طبقه منفی یک میدان شهدا به شبستان مسجد است.
طرح خوب یا بد؟
مدیر اجرایی طرح میدان شهدا در پاسخ به یکسری انتقادات مطرح شده دیگر هم می‌گوید: قرار نیست، کسی از چیزی در این طرح دفاع کند، اما ابتدا باید طرح را بشناسیم، بعد قضاوت کنیم.
برجسته نژاد با بیان اینکه توضیح راجع به طرح هرگز به معنای دفاع تمام قد از طرح نیست، می‌افزاید: ولی چقدر خوب است از فکر و ایده طراح آگاه شویم، سپس آن را مورد انتقاد قرار دهیم.
وی اظهار می‌دارد: این طرح ۱۰ سال پیش در جریان یک مسابقه به تصویب رسید و رسالت ما در حال حاضر فقط اجرای این طرح است.
او از فرآیند انتخاب مشاور با استفاده از تمام ظرفیت‌های کشور دفاع می‌کند و می‌گوید: معتقدم که اگر همین الآن هم بخواهیم پروژه‌ای با این شرایط را شروع کنیم باید باز هم همین روند را طی کنیم هر چند نسبت به طرح دفاع نمی کنم.
وی با بیان اینکه من نمی خواهم بگویم این طرح خوب است یا بد، اما باید دیدگاه طراح را هم بدانیم چراکه همه زوایای این طرح بهترین تصمیم برای آن زمان و این زمان است.
البته وی از درگذشت دکتر صارمی طراح طرح میدان شهدا در هفته گذشته، خبر داد.
طرحی متناسب با شرایط اقلیمی مشهد
برجسته نژاد انتقاد از مهیا شدن عرصه‌ای برای تجمع در میدان شهدا بدون توجه به سرمای سخت زمستان و گرمای شدید تابستان را غیر قابل قبول عنوان می‌کند و می‌گوید: این انتقاد در حالی مطرح است که طرح را نمی شناسند چون ماهیت این طرح براساس شرایط اقلیمی مشهد به صورت دو طبقه طراحی و اجرا شده است.
به گفته وی طبقه پایین عرصه میدان شهدا فقط برای پیاده است و راهروهای پرعرضی هم به منظور رفت و آمد مردم و پیش‌بینی برای سیل جمعیتی شده که در آینده نیاز مسافران سه خط قطار شهری است.
وی با بیان اینکه به جهت توجه به اهمیت و ارزش «آب» در معماری نیز چهار آبنما در عرصه جانمایی شده است، می‌گوید: این آب نماها دوطبقه هستند یعنی آب از لبه به طبقه پایین ریزش پیدا می‌کند و در کنار آن‌ها فضاهای سبز دو طبقه‌ای هم دیده شده است.
او از ایجاد آرامش وصف ناپذیر در عرصه میدان شهدا به رغم قرار گرفتن در شلوغ‌ترین نقطه شهر به عنوان هنر معماری یاد می‌کند و می‌افزاید: این در حالی است که عده‌ای معتقدند این طرح از معماری اسلامی ایرانی جا مانده است.
وی تقارن در معماری سازه‌های طرح میدان شهدا را هم بی نظیر می‌خواند و اظهار می‌دارد: از هر طرف خط بکشید، بین سازه تقارنی وجود دارد که این خود یکی از ویژگی‌های معماری اسلامی ایرانی است.
وی انتقاد از متریال بتن سازه‌های این طرح را هم رد می‌کند و می‌افزاید: معماری این دوره یک متریال و زمان سلجوقیان یک متریال می‌خواسته در صورتی که قضاوت در این خصوص هم زود است چون نماسازی طرح میدان شهدا هنوز شروع نشده است.
وی نیاز به لیدر و معرفی معماری این طرح را هم مانند سایر بناهای معماری ضروری می‌خواند و اظهار می‌دارد: اول اجازه دهیم، طرح برای ما معرفی شود چون طرح میدان شهدا اصلاً تمام نشده و هنوز خیلی جای کار دارد. هنوز شما نمی‌توانید، بدنه مسجد را ببینید. هنوز نمی توانید، ترنج را ببینید. شما هنوز آبنماها را نمی‌بینید در حالی که مفهوم همه این‌ها رسیدن به یک مبدأ و وحدانیت است که همان روح معماری است، اما هنوز اجرایی نشده است.
به گفته وی در تابلو کاشی‌های سنتی این طرح قرار است مثل یک تابلوی نقاشی، هنر معماری قدیمی به رخ کشده شود.
نورپردازی ناقص
وی می‌افزاید: یکی از موضوعاتی که معماری را تکمیل می‌کند، نورپردازی است، اما نورپردازی این طرح هم هنوز کامل نیست.
وی با بیان اینکه مشکل طرح میدان شهدا این است که ما در مرکز شهر پروژه ای را اجرا می‌کنیم که از آن بهره برداری هم می‌شود، می‌گوید: به همین دلیل مردم هم هر لحظه نسبت به پروژه ای نظر می‌دهند که هنوز به اتمام نرسیده است.
وی در خصوص جای خالی المان هم اظهار می‌دارد: همیشه انتقاد می‌شود که چرا المان نداریم، اما اجازه نمی دهند تا بموقع نصب کنیم. مگر می‌شود در فضایی کارگاهی که هنوز مردم در حال رفت و آمد هستند و سنگفرش آن تمام نشده، نماد در آن نصب کرد؟
وی در اعلام برنامه زمان‌بندی شده اتمام پروژه میدان شهدا هم می‌گوید: برنامه زمان‌بندی هر پروژه جداگانه است، مثلاً محور خیابان صاحب الزمان کل پروژه هایش تمام شده، اما در طرح‌های این گونه‌ای که از ۱۰ هکتار شروع شده و به ۳۵ هکتار رسیده و در حال گسترش است، نمی‌شود برای سرمایه‌گذار برنامه تعریف کرد.
این مقام مسؤول در پایان اظهار می‌دارد: این قول را می‌دهیم که بعد از ۲۰ ماه از زمان خروج کارگاه‌های قطار شهری از میدان شهدا این طرح آماده، تکمیل و تحویل خواهد شد.
نظر شما